Cariës of tandbederf; ‘wolf in het gebit’
Wat zijn de fasen in de ontwikkeling van tandbederf?
Fase 1
Tandbederf tast het glazuur aan. Dit is de harde laag waarmee elke tand bedekt is. Deze eerste fase in de ontwikkeling van cariës is pijnloos en de symptomen zijn moeilijk waarneembaar. Zonder controle door de tandarts/mondhygiënist kan deze fase onopgemerkt blijven. Het begint met een krijtachtige witte vlek, het glazuur is nog intact.
Fase 2
Het tandbederf tast het tandbeen aan. Dit is de substantie waaruit het grootste deel van de tand bestaat. In deze fase is cariës al pijnlijk. Als er teveel dentine is verloren dan stort het glazuur in en is er een ‘gaatje’ ontstaan.
Fase 3
Tandbederf stopt niet bij de vernietiging van het tandbeen (dentine). Het kan vervolgens verdergaan tot bij het binnenste deel waar de bloedvaten en zenuwen zich bevinden. Deze infectie veroorzaakt kiespijn.
Fase 4
Als er niets wordt ondernomen, kan de cariës vervolgens het omliggende weefsel rond de tand gaan aantasten: ligamenten, bot en tandvlees. Zo ontstaat een tandabces, nog veel pijnlijker dan gewone kiespijn, waardoor de tand kan uitvallen.
Preventie
Het beginstadium (waarbij alleen de glazuurlaag is aangetast) kan nog genezen/herstellen:
- Poetsen met fluoridetandpasta (2x daags 2 minuten).
- Regelmatig en voldoende de plaque verwijderen (poetsen, stokeren, ragen e.d.).
- Beperken van suikers/koolhydraten (niet meer dan 7 eet- en drinkmomenten op een dag: de maaltijden tellen mee).
- Regelmatig de tandarts/mondhygiënist/preventieassistent bezoeken.
Niet ieder groefje of pitje in een tand of kies is een gaatje. Datzelfde geldt voor donkere verkleuringen of witachtige vlekken op de tanden. Het kunnen echter wel signalen zijn van beginnende of vergevorderde cariës. Pas bij vergevorderde cariës in het dentine/tandbeen ontstaan pijnklachten. Door regelmatig naar de tandarts te gaan voor controle kunnen de gaatjes in een vroeg stadium worden ontdekt en pijnklachten worden voorkomen.
Ons speeksel neutraliseert zuren uit voedsel maar dat kost tijd, ongeveer uur. Vandaar het advies om niet meer dan 7 eet- en drinkmomenten op een dag te hebben. Er blijft anders te lang een zuur milieu in de mond.
De behandeling van cariës begint bij de preventie. Het geven van poetsinstructie, fluoridebehandeling en dieetwijziging (minder vaak snoepen) behoren tot preventie. Een tandarts, mondhygiënist of preventie-assistent(e) kan u vertellen wat u moet doen of laten voor het voorkomen van gaatjes.
Het aanbod aan tandenborstels/tandpasta’s/interdentale hulpmiddelen (zoals stokers, ragers en flossdraad) is enorm. Uw tandarts/mondhygiënist/preventieassistent kan een mondzorgadvies op maat geven. Maar uiteindelijk moet de patiënt het gebit zelf wel dagelijks goed verzorgen.
Behandeling van gaatjes
Wanneer er al cariës aanwezig is zal er bekeken worden of het gaatje behandeld zal moeten worden door te boren (verwijderen van het aangetaste en zachte weefsel) en te vullen. Dit is van meer factoren afhankelijk, zoals de grootte van het gaatje, hoe snel ontwikkelt het gaatje zich en natuurlijk de patiënt zelf (bv. poetst deze goed of niet). Zodra er besloten wordt om het gaatje niet te boren en te vullen, zullen er mogelijk vaker controle afspraken ingepland worden.
Vullen
Er kan ook worden besloten om wel te boren en te vullen. Voor het vullen kunnen verschillende materialen gebruikt worden. Het meest gebruikte vulmateriaal in onze praktijk is composiet (witte vulling). Zodra een kies of tand gevuld is, is in principe het cariësproces gestopt en de tand of kies verstevigd. Toch moet er rekening mee worden gehouden dat zich naast of onder de vulling nog altijd een gaatje kan vormen. Een preventieve behandelstrategie blijft dan ook belangrijk.
Gedragsziekte
Cariës is een gedragsziekte. 98% van de mensen wordt met een sterk gebit geboren. Er zijn bepaalde zeldzame tandglazuur/dentine afwijkingen (aangeboren of verworven door bijvoorbeeld veelvuldig antibiotica), maar vaak wordt ten onrechte gesteld: mijn ouders hadden ook een slecht gebit, dus ik ook. Hiermee suggereert men dat er weinig aan te voorkomen is. We hopen dat duidelijk is dat dit een zeer kleine rol speelt in het ontwikkelen van gaatjes. Het aantal eetmomenten, poetsmomenten/-methoden en het suikergebruik zullen in de juiste verhouding moeten zijn.